زیان ۲۰ میلیون دلاری مقابل چشم وزیر اقتصاد؛ صادراتی که بیشتر شبیه واردات زیان بود+فیلم
زیان ۲۰ میلیون دلاری مقابل چشم وزیر اقتصاد؛ صادراتی که بیشتر شبیه واردات زیان بود+فیلم
بازدید اخیر وزیر اقتصاد از یک گلخانه بزرگ در جلفا، به‌جای آنکه نمادی از موفقیت صادرات غیرنفتی باشد، یک تناقض جدی را آشکار کرد؛ جایی که برای صادرات ۵۰ میلیون دلار محصول، بیش از ۲۱۳ میلیون مترمکعب گاز مصرف می‌شود؛ حجمی که اگر صادر می‌شد، ۷۰ میلیون دلار درآمد داشت و اقتصاد را از ۲۰ میلیون دلار زیان نجات می‌داد.

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی هوژان، در ظاهر، این بازدید قرار بود تصویری مطلوب از حمایت دولت چهاردهم از تولید و صادرات غیرنفتی ارائه دهد. مدیران همراه وزیر با افتخار از صادرات فلفل‌دلمه‌ای و درآمد سالانه ۵۰ میلیون دلاری سخن گفتند. اما آنچه در روایت رسمی غایب بود، هزینه پنهان انرژی بود؛ هزینه‌ای که معادله اقتصادی این پروژه را کاملاً معکوس می‌کند.

جلفا منطقه‌ای سردسیر با میانگین دمای ۱۲ درجه است. برای حفظ دمای ثابت ۲۸ درجه در گلخانه‌ای ۱۶۰ هکتاری، مصرف انرژی به سطحی می‌رسد که در مقیاس ملی قابل چشم‌پوشی نیست. برآوردها نشان می‌دهد این مجموعه سالانه ۲۱۳ میلیون مترمکعب گاز مصرف می‌کند. اگر همین حجم گاز به ترکیه صادر می‌شد، با قیمت ۳۳ سنت برای هر مترمکعب، ۷۰ میلیون دلار درآمد نصیب کشور می‌کرد. در مقابل، صادرات محصولات گلخانه‌ای تنها ۵۰ میلیون دلار ارزش دارد؛ یعنی ۲۰ میلیون دلار زیان خالص برای اقتصاد ملی.

یارانه‌ای که صادرات را مصنوعی می‌کند

این حجم عظیم انرژی با تعرفه کشاورزی مصرف شده است؛ یعنی قیمت گاز مصرفی کل سال تنها حدود ۳۳۳ هزار دلار بوده است. کشور در واقع ۷۰ میلیون دلار درآمد بالقوه از صادرات گاز را فدای پروژه‌ای کرده که در ظاهر «صادرات‌محور» است، اما در عمل به دلیل یارانه سنگین انرژی، صرفاً صادرات یارانه تبدیل‌شده به محصول محسوب می‌شود.

در شرایطی که بسیاری از استان‌ها با کمبود گاز، افت فشار و ناترازی فصلی مواجه‌اند، پرسش جدی این است: آیا منطق اقتصادی اجازه می‌دهد برای ایجاد ۵۰ میلیون دلار صادرات گلخانه‌ای، ۲۰ میلیون دلار زیان انرژی به ساختار اقتصاد تحمیل شود؟ و چرا چنین محاسبات بدیهی در روایت رسمی دیده نمی‌شود؟

تناقض بزرگ‌تر در سیاست‌های توسعه‌ای

این ماجرا تنها یک نمونه از چالش بزرگ‌تر در اقتصاد ایران است؛ سیاست‌هایی که در ظاهر توسعه‌گرا هستند اما بدون توجه به هزینه فرصت منابع کشور طراحی می‌شوند. اگر قرار است صادرات غیرنفتی محور توسعه پایدار باشد، باید روشن شود که صادراتی که بر پایه یارانه پنهان انرژی بنا شده، لزوماً ارزآور نیست؛ بلکه بخشی از ثروت ملی را در قالب انرژی ارزان به خارج منتقل می‌کند.

بازدید وزیر اقتصاد از گلخانه جلفا، به‌جای نمایش یک موفقیت صادراتی، پرده از هزینه‌های پنهان برداشت. آنچه باید دیده می‌شد، یعنی محاسبه واقعی سود و زیان انرژی، نادیده گرفته شد و نتیجه این شد که به‌جای یک دستاورد، تنها بار سنگینی بر دوش اقتصاد کشور گذاشته شد.

در نهایت، ماجرای بازدید وزیر جوان اقتصاد از گلخانه صادرات محور در جلفا یک پیام روشن برای سیاست‌گذار دارد: نمی‌توان فقط ظاهرِ «صادرات» را برجسته کرد و از منطق ساده هزینه‌ـ‌فایده غافل ماند. در این بازدید، آنچه باید دیده می‌شد، یعنی محاسبه واقعی سود و زیان انرژی، نادیده ماند و نتیجه این شد که به‌جای یک موفقیت صادراتی، تنها هزینه‌ای پنهان بر اقتصاد کشور تحمیل شد.

 

 

  • نویسنده : مینوفر چراغی