به گزارش پایگاه خبری تحلیلی هوژان، در دیپلماسی جهانی، تحریمهای اقتصادی اغلب بهعنوان جایگزینی «انسانی» برای جنگ معرفی میشوند؛ روشی بهظاهر متمدنانه برای واداشتن دولتها به پایبندی به قوانین بینالمللی. اما این روایت آرامشبخش، حقیقتی ویرانگر را پنهان میکند: تحریمها سلامت و رفاه مردم عادی را نابود میکنند. در عمل، توان دولتهای هدف برای تأمین خدمات بهداشتی اولیه از بین میرود و غیرنظامیان همانقدر آسیب میبینند که در جنگهای نظامی.
شواهد علمی؛ عمر کوتاهتر زیر سایه تحریم
تحلیلهای منتشرشده در مجله The Lancet نشان میدهد کشورهایی که تحت تحریمهای سازمان ملل قرار میگیرند، کاهش ۱٫۲ تا ۱٫۴ سال در امید به زندگی را تجربه میکنند. زنان بیش از مردان آسیب میبینند. این کاهش امید به زندگی، «خسارت جانبی» نیست؛ بلکه نشانهای است از اینکه تحریمها بهمنزله سلاحی علیه سلامت کل جمعیت عمل میکنند.
در دوران تحریمهای پیشین علیه ایران، واردات دارو مختل شد. قیمت برخی داروهای ضدتشنج تا ۳۰۰ درصد افزایش یافت. میلیونها بیمار از درمان مطمئن محروم شدند و بازار از داروهای تقلبی و تاریخگذشته پر شد. بیمارستانها دارو تمام کردند، درمانها به تعویق افتاد و بیماران نه از بیماری، بلکه از سیاستهایی جان باختند که دسترسی به مراقبت را ناممکن کرده بود.
توهم «استثنائات بشردوستانه»
روی کاغذ، رژیمهای تحریمی شامل استثنائات برای واردات غذا و دارو هستند. اما در عمل، این تضمینها اغلب اسمیاند. هیچ سازوکار اختصاصی برای راستیآزمایی عملکرد این استثنائات وجود ندارد. نتیجه آن است که بیماران، قربانی سیاستهایی میشوند که ادعا میکنند برای حفاظت از آنان طراحی شدهاند.
کمیتههای تحریم سازمان ملل عمدتاً بر پایش فعالیتهای هستهای متمرکز بودند و در ارزیابی اثرات انسانی تحریمها قصور کردند. سانتریفیوژها با دقت ردیابی شدند، اما رنج مردم عادی ثبت نشد. این کوررنگی نهادی، الگویی فراگیر در سیاست جهانی تحریمهاست؛ جایی که اهداف سیاسی بر هزینههای انسانی اولویت مییابند.
فراتر از محدودیتهای رسمی، پدیدهای به نام «بیشانطباقی» بحران انسانی را تشدید میکند. شرکتها و بانکها از ترس نقض مقررات، حتی از معاملات قانونی در حوزه دارو و تجهیزات پزشکی خودداری میکنند. نتیجه، افزایش غیرضروری قیمتها، ورود کالاهای بیکیفیت و شکلگیری بازارهای سایهای است که هزینهها و خطرات را بالا میبرد.
درس ایران و تجربه مشابه در سایر کشورها روشن است: تحریمهای اقتصادی نباید بدون نظامهای مستقل برای حفاظت از حق سلامت اعمال شوند. این امر مستلزم ایجاد کانالهای پرداخت بشردوستانه مؤثر، پایش لحظهای دسترسی به دارو و تجهیزات ضروری و تشکیل هیئتی فنی برای ارزیابی کامل اثرات بهداشتی تحریمها بر جمعیت غیرنظامی است.
تحریمها اغلب به نام حقوق بشر توجیه میشوند، اما در عمل همان زندگیهایی را نابود میکنند که مدعی دفاع از آناند. بدون حمایتهای قوی و نظارت مؤثر، تحریمها به ابزاری کور بدل میشوند که رنج عظیمی را بر دوش آسیبپذیرترین افراد میگذارند. اگر قرار است تحریمها همچنان بخشی از دیپلماسی جهانی باشند، باید بازطراحی شوند تا سلامت عمومی در محور آنها باشد، نه قربانی آن.
- نویسنده : مینوفر چراغی
